Raporlama, Veriyle mi Başlar?

Sürdürülebilirlik raporlaması, çoğu kurum için “veri yoksa rapor da olmaz” gibi bir algıyla erteleniyor. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) ya da kurumsal raporlama geçmişi olmayan kuruluşlar için bu algı oldukça yaygın. Oysa sürdürülebilirlik, yalnızca ölçülmüş çıktıları değil, aynı zamanda niyetleri, planları ve ilerlemeleri de raporlayan bir yapı olabilir.

TSRS ve GRI, “tam veri olmaması durumunda anlatımsal açıklamaların” geçerli olduğunu özellikle belirtmektedir.

Anahtar kavram: Veri açıklanmazsa nedenini belirt, eksikse ilerleme planını açıkla.

1. Alternatif Veri Türleri Nelerdir?

Klasik ölçümler dışında aşağıdaki veri türleriyle de sürdürülebilirlik alanında anlamlı çıktılar üretilebilir:

Veri Türü	Açıklama	Örnek
Anlatımsal Veri (Narrative)	Politikaların, uygulamaların ve niyetlerin sözel olarak aktarımı	“Yıllık eğitim planımızda iş sağlığı güvenliği öncelikli konu başlığıdır.”
Temsili / Tahmine Dayalı Veri	Sektör ortalamalarına veya faaliyet katsayılarına göre hesaplama	“Sektör emisyon faktörleri kullanılarak 2023 yılı karbon ayak izimiz 240 ton CO₂ olarak tahmin edilmiştir.”
Anket ve Gözleme Dayalı Veri	Kurum içi kısa anketler veya odak grup görüşmeleri üzerinden derlenen nitel bilgi	“Çalışan memnuniyeti anketimizde %76’lık katılım oranı sağlandı.”

2. Hesaplamaya Alternatif: Varsayımlı Yöntemler

Özellikle karbon ayak izi, su tüketimi gibi alanlarda aşağıdaki gibi varsayımsal yöntemler kullanılabilir:

Faaliyet Bazlı Tahminleme

• Varsayım: 1 kWh elektrik = 0.4 kg CO₂
• Eğer kurum 30.000 kWh elektrik tüketmişse:
  ➤ 30.000 × 0.4 = 12 ton CO₂ emisyon tahmini yapılabilir.

Sektör Ortalaması Kullanımı

• Örneğin tekstil sektöründe ortalama 1 kg kumaş üretimi = 20 litre su tüketimi.
  Kuruluşun üretimi 500.000 kg ise:
  ➤ 500.000 × 20 = 10 milyon litre su tüketimi varsayılabilir.

Bu tür tahminler, kaynakları belirtilerek ve “temsilî” olduğu vurgulanarak raporlandığında kabul edilebilir niteliktedir.

3. Anlatımsal Raporlama: Politika, Hedef, Durum

Veri eksikliğine rağmen aşağıdaki yapıyı kullanmak kurumun vizyonunu ve sürdürülebilirlik yaklaşımını ortaya koyabilir:

Başlık	Açıklama
Politika	“İş sağlığı ve güvenliği alanında sıfır iş kazası hedefimiz doğrultusunda…”
Hedef	“2025’e kadar yıllık eğitim saatini %30 artırmayı hedefliyoruz.”
Durum / Niyet	“2024 yılında veri izleme sistemi kurulumuna başlanacaktır.”

Bu yapı, hem şeffaflık hem de ilerleme niyeti açısından olumlu etki yaratır.

4. Araçlar ve Pratik Uygulamalar

• Excel Şablonları: Temel veri girişleri için sadeleştirilmiş tablolar
• Anket Modülleri: Çalışan memnuniyeti, enerji tüketimi farkındalığı gibi alanlarda kısa anketler
• Gözlem Kartları: Geri dönüşüm uygulamaları, sosyal etkinlik katılımı gibi faaliyetlerin düzenli takibi
• Açıklayıcı Dipnotlar: Her veri ya da metin bölümüne, varsa eksikliğin nedenini ve tamamlanma takvimini eklemek

5. Raporlamaya Uyumlu Sunum Örnekleri

TSRS Örneği:

“Henüz kapsamlı bir enerji izleme altyapısına sahip değiliz. Ancak 2024 yılında elektrik tüketimi, doğalgaz kullanımı ve yakıt harcamalarına yönelik veri kayıt sistemi kurulacaktır.”

GRI Uyumlu:

“GRI 302 kapsamında, enerji tüketim verilerimiz yalnızca elektrik faturasına dayalıdır. Yakıt ve taşıma kaynaklı enerji kullanım verileri 2025’ten itibaren izlenecektir.”

Sonuç: Verisizlik Engel Değil, Başlangıç Noktasıdır

Sürdürülebilirlik yolculuğu her kurum için farklı hızlarda başlar. Veriye ulaşmak zaman ve kaynak gerektirebilir. Ancak ilk yıllarda bile raporlama yapılabilir; yeter ki açıklık, niyet ve ilerleme iradesi sergilenmiş olsun.

S4A olarak, düşük veri kapasitesine sahip kurumlar için sadeleştirilmiş şablonlar, rehberlik hizmetleri ve stratejik eşleştirme yöntemleriyle sürdürülebilirlik raporlamasını erişilebilir kılıyoruz.