Afetler Sürdürülebilirliğin Neresinde?

İklim krizinin etkileriyle birlikte artan orman yangınları, seller ve kuraklıklar; Türkiye gibi deprem riski yüksek ülkelerde yaşanan büyük yıkımlar, kurumların fiziksel dayanıklılıklarını gündemin merkezine taşıdı. Ancak bu risklere karşı ne ölçüde hazırlıklı olunduğu genellikle sürdürülebilirlik raporlarında yer bulmuyor.

Oysa afetlere hazırlık, hem çevresel hem sosyal hem de yönetişimsel performansın bir bileşeni. İş sürekliliği, çalışan güvenliği, tedarik zinciri dayanıklılığı gibi başlıklar altında, kurumsal dayanıklılığın (resilience) raporlanabilir hâle gelmesi mümkündür.

1. Mevzuatta Afet Riski Nerede Duruyor?

Afet riski doğrudan bir raporlama kategorisi olmasa da, ESRS ve TSRS kapsamında “fiziksel risk” başlığı altında değerlendirilmektedir.

Standart	Bağlantılı Alan
GRI 201/305	Ekonomik etkiler ve çevresel olaylara yanıt verme kapasitesi
TSRS	Varlıklar ve operasyonlar üzerindeki iklim kaynaklı fiziksel etkilerin analizi
ESRS	Fiziksel iklim risklerinin tanımlanması ve etkilerinin açıklanması

Ancak burada yalnızca “iklim kaynaklı afetler” değil; deprem, yangın, sel gibi tüm yüksek etkili olaylara yönelik kurumsal hazırlık stratejileri de değerlendirilebilir.

2. Ne Tür Bilgiler Raporlanabilir?

Afet hazırlığına dair raporlanabilecek başlıca alanlar şunlardır:

Fiziksel Varlık Dayanıklılığı:

• Depreme dayanıklı bina sertifikaları
• Sel riski nedeniyle yükseltilmiş altyapı yatırımları
• Yangın sensörleri ve sprinkler sistemleri

İş Sürekliliği Planları:

• Alternatif üretim/satış lokasyonları
• Elektrik kesintisi senaryolarına karşı UPS/jeneratör sistemleri
• Veri yedekleme ve siber risklere karşı hazırlık

Kurumsal Hazırlık ve Tatbikatlar:

• Yıllık afet tatbikatlarının düzenli yapılması
• Personel eğitimleri (yangın, deprem, tahliye)
• Afet anında iletişim planı varlığı

Tedarik Zinciri Riskleri:

• Kritik tedarikçilerin risk profilleri
• Tek kaynağa bağlılık azaltma stratejileri
• Afet sonrası tedarik öncelik planı

3. Veri Yoksa Ne Yapmalı?

Pek çok kurumun bu konularda henüz veri tutmadığı bilinen bir gerçek. Ancak veri eksikliği, raporlama dışı kalmak anlamına gelmemeli.

Kilit ilke: “Plan varsa yaz, süreç başlatıldıysa anlat, henüz yapılmadıysa taahhüt et.”

Örnek anlatılar:

• “2024 yılı itibarıyla tüm üretim tesislerimiz için ISO 22301 İş Sürekliliği Yönetim Sistemi belgelendirme süreci başlatılmıştır.”
• “Bu yıl içinde 2 farklı bölgede afet tatbikatı gerçekleştirilmiş, %85 personel katılımı sağlanmıştır.”
• “Kritik tedarikçilerimizin %60’ı afet müdahale planına sahip olduğunu beyan etmiştir.”

4. Kurumsal Hazırlık İçin Pratik Araçlar

Risk Haritaları:

• Binalar, tesisler veya şubelerin bulunduğu bölgelerin AFAD risk haritalarıyla eşleştirilmesi, ilk farkındalık adımı olabilir.

Acil Durum Kontrol Listesi:

• Acil durum planı var mı?
• En az bir tatbikat yapıldı mı?
• Kriz iletişim planı hazır mı?
• Kritik süreçlerin alternatifleri belirlendi mi?

Tatbikat Takvimi ve Katılım Kayıtları:

• Bu kayıtlar, hem SGK hem de etik performans raporlarında da kullanılabilecek şekilde arşivlenmelidir.

5. Örnek: Deprem Riski Altında Bir Lojistik Firması

Bir kargo firması, İstanbul merkezli ana dağıtım merkezinin olası bir depremde zarar görmesi hâlinde planladığı adımları raporuna şöyle yansıtabilir:

“Afet riski yönetimi kapsamında, İstanbul’daki ana lojistik merkezimize alternatif olarak Ankara’da 2. seviye operasyon merkezi oluşturulmuştur. Ayrıca, afet anında ilk müdahale yapacak 12 kişilik bir ‘kriz ekibi’ eğitilmiştir. 2023 yılında iki adet deprem ve yangın tatbikatı gerçekleştirilmiştir.”

Bu tür örnekler, sadece risk farkındalığını değil, aktif yönetim stratejisini de gösterir.

Sonuç: Krize Karşı Kurumsal Dayanıklılık, Raporlanabilir Bir Yetkinliktir

Afetlere hazırlık kurumsal bir “olgunluk göstergesi”dir. TSRS ve ESRS gibi çerçeveler doğrudan afet başlığı açmasa da, fiziksel risklerin etkilerini azaltmaya yönelik çaba hem finansal açıdan hem sosyal etki açısından kritik önemdedir.

S4A olarak, afet risklerini kurumlarınızın sürdürülebilirlik raporlarına doğru biçimde entegre edebilmeniz için rehberlik ve kurumsal eğitim hizmetleri sunuyoruz.